رییس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران در ادامه به وضعیت شیوع چاقی و اضافه وزن در ایران پرداخت و ضمن نگران کننده خواندن روند آن گفت: در حال حاضر ۷۰ درصد ایرانیان به چاقی یا اضافه وزن، (۴۷ درصد اضافه وزن و ۲۳ درصد چاقی) مبتلا هستند و ۴.۵ درصد جمعیت کشور نیز چاقی مفرط (مرضی) دارند. شمار افراد چاق در ایران از سال ۱۹۸۰/ ۱۳۵۹ تا کنون  ۵.۵ برابر و تعداد افراد دارای اضافه وزن ۳.۵ برابر شده است.

 

وی تاکید کرد: عمده ترین علت این میزان از رشد چاقی در ایران همانند بسیاری از کشورهای درحال توسعه، رژیم غذایی ناسالم، پرخوری و کم تحرکی است. میزان مصرف کالری روزانه ایرانی ها در دو دهه گذشته از ۲ هزار به ۳ هزار کالری رسیده و این درحالی است که ۹۰ درصد ایرانیان (هر دو جنس) فعالیت فیزیکی کافی ندارند. سهم زنان در کم تحرکی بیشتر از مردان است. این روند نگران کننده در ایران به گونه ای است که کم تحرکی حتی در روستاها نیز به طور چشمگیری افزایش یافته است.

 

به مناسبت «روز جهانی سلامت گوارش» امسال (۲۹ ماه مه ۲۰۲۱/ ۸ خرداد ماه ۱۴۰۰) به دلیل روند فزاینده شیوع چاقی در جهان، از سوی سازمان جهانی گوارش (WGO) ، «اپیدمی در حال وقوع چاقی» نام گرفته است.

 

ملک زاده گفت: در شرایطی که همه گیری بیماری عفونی کووید – ۱۹ و کنترل آن، بخش اعظم تلاش های نظام های سلامت را به خود جلب کرده و این موضوع بر توجه به عواقب برخی بیماری های مهم و تاثیرگذار بر مرگهای زودرس سایه افکنده است، انتخاب «اپیدمی در حال وقوع چاقی» به عنوان موضوع «روز جهانی سلامت گوارش» امسال، فرصت ارزشمندی برای پرداختن به عواقب بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی بسیار وسیع و مخرب چاقی و تاثیرات آن بر نظام سلامت جهان است.

 

رییس انجمن متخصصان گوارش و کبد ایران خاطرنشان کرد:  عوارض حاد اپیدمی چاقی به عنوان یک بیماری مزمن اجتماعی قابل پیشگیری است. اگرچه به آشکاری اپیدمی بیماری عفونی کووید -۱۹ خود را نشان نمی دهد، اما قطعا خطرناکتر و ماندگارتر است.

 

وی افزود: همان طور که سازمان جهانی گوارش نیز تاکید کرده، بسیار خوشبین هستیم اپیدمی های عفونی همه گیری که جهان به شکل دوره ای با آن مواجه می شود، سرانجام با واکسن یا اقدامات دارویی و درمانی تحت کنترل در می آیند؛ اما اپیدمی بیماری چاقی که عوارض خطرناکتری هم دارد، در صورت کنترل نشدن، همچنان بر شمار مرگ های زودرس در جهان به ویژه مرگ های ناشی از سرطان ها و بیماری های قلبی عروقی و سکته های قلبی و مغزی خواهد افزود.

 

ملک زاده اظهار داشت: مطالعات بین المللی سه دهه گذشته نشان می دهد چاقی به عنوان بیماری پایه گذار یا تشدید کننده بسیاری از بیماری های مزمن غیرواگیر و عامل مرگ های زودرس، با وجود زنگ هشدار سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۰، نه تنها هیچ توقف یا حتی کاهشی نیافته، بلکه موقعیت خود را به شکل نگران کننده ای، تثبیت و عمده مناطق جهان را تسخیر کرده است.

وی با اشاره به افزایش سه برابری چاقی در جهان از سال ۱۹۷۵ تا کنون از ابتلای حدود ۲ میلیارد بزرگسال ۱۸ سال و بالاتر به اضافه وزن و چاقی خبر داد و گفت: از این تعداد ۶۵۰ میلیون نفر را افراد چاق تشکیل می دهند.

 

ملک زاده یادآور شد: همچنین ۳۸ میلیون کودک زیر ۵ سال و بیش از ۳۴۰ میلیون کودک و نوجوان ۵ تا ۱۹ سال جهان به اضافه وزن و چاقی مبتلا هستند و شیوع اضافه وزن و چاقی در بین کودکان و نوجوانان از چهار درصد در سال به ۱۸ درصد در حال حاضر رسیده است.

وی همچنین با اشاره به ۱۰ برابر شدن میزان مرگ های ناشی از بیماری های مرتبط با چاقی در جهان  از ۱۹۹۵ تا کنون، گفت: هشت درصد از مرگ های جهانی، ناشی از بیماری های مرتبط با چاقی است که این سهم به طور قابل توجهی در جهان متفاوت است و در برخی کشورها که عمدتا کم درآمد یا دارای درآمد متوسط هستند به ۱۵ درصد هم می رسد.

ملک زاده درخصوص رتبه اضافه وزن و چاقی ایرانیان در جهان گفت: بر اساس آخرین رتبه بندی جهانی چاقی و اضافه وزن (۱۹۷۵ - ۲۰۱۶)، رتبه جهانی چاقی مردان و زنان بزرگسال ایرانی به ترتیب ۸۷ و ۴۱ است. همچنین میزان شیوع چاقی در مردان بزرگسال ایرانی ۲۰ درصد و در زنان ایرانی ۳۴ درصد است.

 

وی افزود: در حال حاضر شاهد افزایش بیش از ۲۰ درصدی شیوع «اضافه وزن» در بین نوجوانان ایرانی نسبت به چهار دهه گذشته هستیم. رتبه اضافه وزن دختران و پسران ۱۹ سال ایرانی با صعود ۲۸ و ۲۴ پله ای، از رتبه ۹۶ و ۱۰۵ به رتبه های ۶۸ و ۸۱ رسیده است. همچنین شیوع اضافه وزن در دختران از ۶ درصد به بیش از ۲۶ درصد و در پسران  از سه درصد به ۲۴ رسیده است. در رتبه بندی جهانی چاقی هم، دختران ۱۹ سال ایرانی دارای رتبه  ۵۵ و پسران در رتبه ۷۴ هستند و به ترتیب ۴۳ و ۳۹ پله، وضعیت چاقی نوجوان ایران در چهار دهه گذشته، بدتر شده است. در حال حاضر میزان شیوع چاقی در بین دختران نوجوان ایرانی ۹ درصد و پسران ۷ درصد است که در مجموع این روند، نگران کننده است.

رییس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران با تاکید بر سهم قابل توجه چاقی در بروز بیماری های عامل مرگ های زودرس گفت: رد پای چاقی در فهرست بلندی از بیماری های مزمن غیرواگیر قابل مشاهده است. سرطان ها ( پستان، روده بزرگ، تخمدان، پروستات، کبد، کیسه صفرا، کلیه و ...)، بیماری های ایسکمیک قلبی، سکته های قلبی و مغزی، دیابت، کبد چرب غیرالکلی، بیماری انسداد مزمن ریوی، نارسایی مزمن کلیوی، فشار خون بالا، اختلال در چربی خون، اختلالات اسکلتی - عضلانی و آرتروز، بیماری های کیسه صفرا، اختلالات روان شناختی و روانپزشکی  و اخیرا بیماری کووید -۱۹ و در نهایت ناتوانی ناشی از بیماری های مرتبط با چاقی و مرگ های زودرس (زیر ۷۰ سال) و خیلی زودرس (زیر ۵۰ سال) همگی با چاقی ارتباطی وسیع و عمیق دارند.

ملک زاده همچنین سهم چاقی در مرگ های زودرس ناشی از بیماری ها را قابل توجه توصیف کرد و گفت: بیشترین سهم چاقی در مرگ های زودرس ناشی از بیمارها، مربوط به مرگ های قلبی - عروقی با سهم ۷۰ درصدی است. همچنین یک سوم سرطان ها با چاقی مرتبط هستند. در پاندمی اخیر بیماری عفونی کووید -۱۹ ، تحقیقات انجام شده نشان داد شانس مرگ در بیماران چاق مبتلا به شکل حاد کووید -۱۹ نسبت به مبتلایان غیرچاق بالاتر است.

 

رییس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین با اشاره به افزایش دو برابری مرگ های ناشی از بیماری های مرتبط با چاقی در سه دهه گذشته در ایران گفت: سالانه ۳۸۰ هزار مرگ در کشور رخ می دهد که ۱۷۷ هزار مورد آنها  زودرس (زیر ۷۰ سال) هستند. از این میزان ۸۸ هزار مرگ خیلی زودرس (زیر ۵۰ سال ) است. ایسکمیک قلبی، سکته مغزی، سرطان ها، دیابت، انسداد ریوی مزمن، نارسایی مزمن کلیوی، نارسایی مزمن کبدی از مهمترین علل مرگ های زودرس در ایران هستند که چاقی با تمام این بیماری ها رابطه بسیار نزدیکی دارد.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران سپس به راهکارهای پیشگیری از چاقی و کنترل آن پرداخت و به نکته هشدارآمیزی در این زمینه اشاره کرد و گفت: شاخص توده بدنی اگرچه ابزار اصلی سنجش اضافه وزن و چاقی است، اما مطالعات انجام شده نشان می دهند که شاخص های چاقی شکمی (خطرناک ترین نوع چاقی ) پیش بینی کننده های بسیار قوی تری در احتمال بروز بیماری های مرتبط با چاقی، نسبت به شاخص های چربی عمومی هستند.

 

وی گفت: اندازه مناسب دور شکم در زنان ۸۸ سانت و در مردان  ۱۰۲  سانت است و اندازه بیش از این مقدار برای دور شکم، علامت هشدار بیماری های مرتبط با چاقی به ویژه کبد چرب غیرالکلی است.

 

ملک زاده، پرهیز از پرخوری را مهمترین راهکار پیشگیری از اضافه وزن و چاقی دانست و گفت: هر فرد بزرگسال به طور متوسط نیازمند دریافت روزانه  ۱۵۰۰ کیلو کالری است. این درحالی است که دریافت کالری روزانه ایرانی ها درحال حاضر، سه هزار کالری و دو برابر میزان مورد نیاز است.

رییس انجمن متخصصان گوارش و کبد ایران، بر محدود کردن مصرف قند، نمک و چربی ها برای پیشگیری از چاقی و اضافه وزن تاکید کرد و افزود: مصرف بیش از اندازه انواع قند باعث افزایش تولید چربی در کبد و منجر به ایجاد بیماری می شود. در حال حاضر سرانه مصرف قند در ایران ۶۶ گرم در روز است؛ درحالی‌که بر اساس توصیه های سازمان بهداشت جهانی این میزان نباید بیشتر از ۲۵ گرم در روز باشد. همچین مصرف روزانه نمک در کشور بیش از دو برابر استاندارد جهانی (۵ گرم در دنیا و ۱۱  گرم در ایران) است و مصرف نمک تنها ۱۲ درصد مردم ایران، محدوده سالم را رعایت می کند.

 

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، مصرف سبزیجات تازه و میوه در طول روز را دارای تاثیرات بسیار مطلوب در کاهش چاقی و پرخوری و کمک به حفظ سلامت بدن در برابر بیماری ها دانست و گفت: مصرف یک میوه در هر یک از وعده های چندگانه روزانه، بهتر از مصرف چند میوه هم زمان در یک وعده  است.

 

وی همچنین مصرف حبوبات و غلات را که ارزش پروتئینی بالایی دارند، یکی از راه های موثر در پیشگیری از چاقی و اضافه وزن بیان کرد و افزود: تحقیقات نشان داده اند مصرف حبوبات، غلات سبوس دار و مغزها در پیشگیری از بیماری ها و سرطان ها و اساسا در پیشگیری از پرخوری و چاقی موثرند.

 

ملک زاده، بیماری چاقی را از عوارض مهم کم تحرکی و بی تحرکی توصیف کرد و گفت: پرهیز از پرخوری و ورزش منظم بهترین راهکار پیشگیری از چاقی و کمک به درمان آن است. فعالیت بدنی منظم شامل ۴۰ دقیقه ورزش روزانه که موجب تعریق شدید بدن شود یا ۱۵۰ تا ۳۰۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط به شکل هفتگی و مستمر است.